Gisteren is in Amsterdam het kunstproject “Your Name In Lights” van start gegaan. Het is een door Het Holland Festival en het Stedelijk Museum verzorgd kunstproject van John Baldessari, een van de meest vooraanstaande Amerikaanse conceptuele kunstenaars. Baldessari biedt elke toeschouwer kans op zijn/haar eigen ’15 seconds of fame’, met een kritische knipoog naar Andy Warhols uitspraak dat iedereen in de toekomst zijn eigen 15 minutes of fame zal hebben.
Het kunstwerk omvat een LED muur van 30 meter waarop elke 15 seconden de naam te zien zal zijn van een persoon die zich via de website hiervoor opgegeven heeft. Eerder werd dit kunstproject met veel belangstelling vertoond tijdens het 2011 Sydney Festival en nu dus in Amsterdam op het Museumplein.
Ik werd door RTL4’s EditieNL benaderd of ik vanuit mediapsychologisch perspectief wat wilde zeggen over dit kunstproject. Op woensdag 1 juni werden dus Marie-Jose Raven van het Stedelijk Museum en ik op het Museumplein geĂŻnterviewd door verslaggever Robert Schouten waarbij een leuk vraaggesprek ontstond.
Uiteindelijk is dit redactioneel uitgekomen op een item van een paar zinnen in de uitzending. Heel leuk, maar ik wil toch graag mijn visie op het fenomeen ‘beroemdheid’ en dit kunstproject iets uitgebreider toelichten.
1. Waarom willen mensen beroemd zijn?
Maltby e.a. hebben in 2008 onderzoek gedaan naar wat voor karaktereigenschappen worden toegekend aan mensen die beroemd willen worden. Na zorgvuldige (factor)analyse ontstond kwam hier de volgende set uit:
- Ambitie (beroemd worden door hard ervoor te werken, bijvoorbeeld beroemd op basis van verdiensten in de wetenschap)
- Sociale vergelijking (vergelijk met anderen, beter willen zijn of meer willen opvallen)
- Psychologisch kwetsbaar (onzeker zijn, laag zelfbeeld, genegeerd worden en daar compensatie voor zoeken)
- Aandacht zoeken (opvallen bij anderen, doen wat anderen niet willen/durven te doen, het doel heiligt de middelen)
- Zelfoverschatting (jezelf erg goed vinden, ‘recht hebben’ op beroemdheid, denk dat beroemheid jouw lot is)
- Sociale bevestiging (graag eigen naam overal zien, (h)erkend worden, toegang hebben tot VIP wereld)
- Glamour (focus op magazines, foto’s, televisie en film)
Waarschijnlijk spelen bij Your Name In Lights in het meerendeel van de gevallen de factoren âAandacht zoekenâ en âGlamourâ een grote rol. Daarnaast kan natuurlijk Sociale vergelijking ook optreden; ‘mijn naam staat wel op het bord en die van jou (bv vriend, huisgenoot, college) niet.’
In social media zie je dit ook terug. Hier zoeken mensen ook een podium om hun âding te doenâ. Het mooie van social media is dat het een zelfregulerend systeem is waarbij voornamelijk mensen die als motivatie âambitieâ hebben of al tot de âglamourâ categorie behoren, het redden. Mensen die enkel hun naam willen zien (Sociale bevestiging) zonder inhoud te delen of waarde toe te voegen worden vanzelf weer door deze regulerende werking weer afgeserveerd.
Bij jongeren op social media domineert vooral de behoefte aan communicatie en meer bij elkaars leven betrokken te zijn. Dit heeft volgens mij verder niets met beroemdheid of bekendheid te maken…
Daarnaast zie je bij jongeren ook dat ze in dit perspectief social media opzoeken niet om bekend te worden, maar vooral vanuit de drijfveer van sociale vergelijking, onzekerheid en opvallen. Deze laatste is kan vertaald worden als de behoefte om gehoord te worden, een âpodiumâ te hebben om de dingen te uiten die hen bezig houden.
2. Gaan mensen zich nou ook opgeven hiervoor?
Early daptors
Het bord creëert schaarste. Het gebeurt niet elke dag dat je je naam zo groot ergens kan zien staan. Dit maakt het interessant voor mensen om zicht op te geven voor dit kunstproject, iets wat terug te zien is in de grote aantallen registraties via de website.
Naast eerder besproken motivators is het simpelweg zo dat de meeste mensen hun eigen naam het mooiste vinden binnen het taalgebruik, zowel gesproken als schriftelijk (Carnegie). Dit heeft te maken met wat de âbeschikbaarheidsheuristiekâ heet: we voelen ons meer aangetrokken tot zaken die voor ons mentaal beschikbaar zijn (‘als je er aan kan denken, zal het wel belangrijk zijn’) en onze naam is daar natuurlijk een ultiem voorbeeld van. Het is dus âmooi om naar te kijkenâ en voelt ‘goed’.
Volgers
Voor diegenen die het eerst even afwachten kan bij de stap naar registratie en invoer van de naam via de website het principe van sociale bewijskracht een rol spelen. Dit wil zeggen dat als veel anderen iets al gedaan hebben, men dit ervaart als âdan zal het wel goed/belangrijk/leuk/interessant zijnâ. En het feit dat 24/7 die namen voorbijkomen op de LED muur is natuurlijk ultiem sociaal bewijs.
Uiteraad zullen de kunstliefhebbers herkennen dat de mate van impact van dit kunstwerkt uiteraard afhankelijk is van de hoeveelheid deelname door het publiek. In die zin is het een gecocreëerd kunstwerk. De LED muur op zichzelf is niet een kunstwerk, maar de interactie, input en reactie van het publiek maakt het interessant. Dit zal daarom ook voor de nodige aanmeldingen zorgen.
Maar….
Een keerzijde van de medaille is dat er ook een fenomeen kan optreden dat we kennen als âDisplay Blindnessâ wat onderzocht is door Muller e.a: We besteden alleen aandacht aan de bord of display indien het voor ons relevante informatie bevat (vergelijk in online situaties: banner blindness)
Wanneer kijkt men dan wel? Bij verwachting van interessante content en indien het bord mutlicolor is.
Meer aandacht voor signs in wachtruimtes en onverwachte lokaties (MĂŒller e.a.). Museumplein is onverwacht voor een display (niet voor kunst) dus dat werkt bevorderend voor de impact.
3. Blijft het hangen?
Een beetje. Als mensen je naam nogmaals ergens tegenkomen kan het âFalse Fameâ effect optreden, alhoewel de grote hoeveelheid namen hier een beperkende factor in speelt.
Het False Fame effect (Jacoby e.a. 1989) stelt  dat als mensen een lijst namen hebben gezien en diezelfde lijst op een later tijdstip (24 uur erna) opnieuw gepresenteerd wordt maar dan doorspekt met andere namen van zowel bekende als onbekende personen, mensen de namen van de eerste lijst vaker als âbekend persoonâ markeren dan de toegevoegde onbekende namen. Er ontstaat dus een illusie van bekendheid op basis van enkel een naam die eerder is getoond (priming).
Daarnaast is het uiteraard zo dat niet continue de hele wereld jouw naam ziet. Het is een beperkt aantal seconden voor een beperkt publiek dat toevallig aanwezig is of naar de livestream op de website kijkt. Wil je dus ‘vals’ beroemd worden, dan moet je er tenminste voor zorgen dat jouw ‘doelgroep’ jouw naam voorbij heeft zien komen op het museumplein đ